Khám phá văn hóa ẩm thực Việt Nam qua màu sắc và mùi vị

Những món ăn tưởng như đơn giản hàng ngày cũng đã có một lịch sử lâu đời. Cùng vietnam247.vn khám phá văn hóa ẩm thực Việt Nam với những nét độc đáo đậm chất đất, chất người.

Văn hóa ẩm thực là gì?

Ăn uống là nhu cầu cơ bản của con người. Ăn uống cũng là một phạm trù liên quan đến văn hóa. Việt Nam đã qua thời ăn no mặc ấm, hiện tại, con người hướng đến ăn ngon mặc đẹp để đảm bảo sức khỏe, thể hiện cá tính và nét văn hóa của mình. Ăn uống không chỉ phụ thuộc vào những điều kiện tự nhiên mà còn liên quan đến các yếu tố về phong tục tập quán, tín ngưỡng, vị trí địa lý. Đây chính là yếu tố tạo nên văn hóa ẩm thực của từng quốc gia và vùng miền.

Văn hóa ẩm thực khẳng định bản sắc quốc gia, dân tộc, vùng miền

Văn hóa ẩm thực là những đặc điểm trong cách ăn uống, chế biến, bày trí món ăn của từng quốc gia, từng dân tộc, từng vùng miền. Những điểm riêng biệt này được truyền từ xa xưa, đời này qua đời khác và ăn sâu vào tiềm thức, gốc rễ mỗi thế hệ.

Từ xa xưa ông cha ta đã đã đúc kết khá nhiều câu liên quan đến văn hóa ứng xử trong ăn uống, ẩm thực. Ví dụ như “Ăn trông nồi, ngồi trông hướng”, “Học ăn, học nói, học gói, học mở”, “Một miếng giữa đàng bằng một sàng xó bếp”... hay những bí kíp nấu nướng liên quan cho món ăn tăng hương, tăng vị như “Con gà cục tác lá chanh, con lợn ủn ỉn mua hành cho tôi…”

Thông qua những nét văn hóa trong ẩm thực của từng dân tộc, từng địa phương mà ta hiểu thêm về văn hóa của dân tộc, của địa phương đó. Đây là những nét nhận dạng riêng để không nhầm lẫn nơi này với nơi khác dựa theo cách thức ăn uống, nghi thức và nghi lễ, cách trang trí, những biểu tượng…

Ngày nay, ở nhiều nơi thì văn hóa trong ẩm thực dần bị mai một và không còn được chú trọng. Nguyên nhân con người thường bao biện do lối sống vội vã, công việc bận rộn, không có thời gian… Từ đó, những món ăn nhanh, đơn giản, xô bồ xuất hiện ngày càng nhiều và có thể được sử dụng bất cứ đâu. Điều này khiến những nét riêng độc đáo trong ẩm thực dần mất đi.

Văn hóa ẩm thực Việt Nam thể hiện linh hồn đất Việt

Văn hóa trong ẩm thực tại Việt Nam liên quan mật thiết với nền văn minh lúa nước. Bởi vậy, những điểm độc đáo trong các món ăn, cách chế biến, cách ăn… cũng khác biệt so với nhiều quốc gia khác. Cùng vietnam247.vn khám phá những nét riêng trong văn hóa ẩm thực Việt Nam nhé.

Coi trọng bữa ăn gia đình

Tất cả những đặc điểm văn hóa Việt đều bắt nguồn từ nền văn minh lúa nước từ ngàn đời. Con người đầu tắt mặt tối làm nông cả ngày, cuối ngày trở về gia đình ăn uống sum họp. Đây chính là đặc điểm lưu truyền từ đời này sang đời khác và phổ biến nhất của toàn dân. Bởi vậy, bữa ăn tụ họp gia đình luôn được coi trọng - nhất là bữa tối.

Bữa ăn tối tại gia đình luôn được coi trọng

Theo nguyên tắc ăn uống khoa học thì bữa sáng là bữa quan trọng nhất. Sau đó đến bữa trưa và bữa tối. Nguyên nhân do sáng cần nhiều năng lượng cho cả ngày làm việc còn tối chủ yếu là thời gian ngủ, ăn nhiều không tốt cho sức khỏe. Tuy nhiên, ở Việt Nam thì lại khác, mọi người đi làm từ sáng sớm, bữa tối mới là khoảng thời gian gia đình đoàn tụ với đầy đủ các thế hệ và bữa ăn vì thế cũng được chú trọng hơn.

Văn hóa ẩm thực Việt Nam trong bữa ăn không chỉ thể hiện trong việc bữa hôm nay ăn món gì, chế biến như thế nào. Điều này còn thể hiện ở cách dùng các dụng cụ trong bữa ăn, vị trí ngồi, cư xử… Và đặc biệt, việc mời những người lớn tuổi trước bữa ăn là điều không thể thiếu.

Những quy tắc cơ bản trong bữa ăn thể hiện văn hóa ẩm thực người Việt

Nét văn hóa riêng trong ẩm thực khiến Việt Nam có thể định hình chỗ đứng của mình trên bản đồ ẩm thực thế giới. Đây là điều giúp du khách nước ngoài có thể dễ dàng nhận ra món ăn Việt, con người Việt, gia đình Việt. Một số đặc điểm được Tiến sĩ sử học Hãn Nguyên Nguyễn Nhã liệt kê về ẩm thực Việt Nam với 9 đặc trưng sau:

– Tính đa dạng và hòa đồng: Các món ăn của người Việt xuất hiện từ Bắc tới Nam có thể cùng nguyên liệu chính nhưng khác nhau trong các gia vị, cách chế biến sẽ tạo ra những hương vị khác nhau.

– Các món ăn ít mỡ: Món ăn Việt chủ yếu được chế biến từ rau củ quả. Người Việt chế biến ẩm thực không dùng dầu mỡ và ớt nhiều như Trung Hoa, cũng không dùng nhiều thịt như các nước phương Tây.

Văn hóa ẩm thực Việt đề cao hương vị đậm đà

– Đậm đà hương vị: Ẩm thực Việt Nam để cao mùi vị và tính đậm đà. Bởi vậy, món ăn được chế biến kết hợp nguyên liệu chính với nhiều loại gia vị khác nhau. Mỗi món ăn đều có hương vị nước chấm tương ứng phù hợp.

– Tính tổng hoà nhiều vị nhiều chất: Các món ăn được chế biến từ nhiều loại thực phẩm đa dạng khác nhau. Mỗi món cân bằng các hương vị chua, cay, mặn, ngọt, bùi béo…

– Món ăn ngon và lành: Thực phẩm được kết hợp với nhau để âm dương cân bằng, vị bổ trợ hài hòa. Ví dụ, vịt và ốc tính hàn thường được kết hợp với gừng, rau răm, sả… tính ấm.

– Dùng đũa để ăn: Việc dùng đũa là nét đặc trưng trong văn hóa ẩm thực người Việt. Tất cả các món ăn đều có thể dùng đũa để gắp. Ngay từ nhỏ việc dùng công cụ này đã được đề cao và hướng dẫn để gắp sao cho khéo, cho đẹp và không thể thức ăn rơi vãi.

– Tính tập thể: Trong các mâm cơm người Việt thì luôn có bát nước chấm chấm chung ở giữa mâm cho cả gia đình. Dần dà, những nơi sang trọng hơn thì múc nước chấm từ một bát chung cho ra bát cá nhân để sử dụng.

– Tính hiếu khách: Người Việt luôn hiếu khách trong bữa ăn qua lời mời khi đang ăn gặp khách hoặc mời khách đến nhà ăn cơm. Điều này thể hiện sự lịch sự, tính cảm và quan tâm đến những người khác.

Tất cả các món ăn được dọn lên mâm

– Tất cả món ăn được dọn thành mâm: Trong bữa cơm gia đình truyền thống thì tất cả các món ăn được chế biến và dọn lên cùng lúc để có thể thưởng thức cùng thời điểm. Trong khi đó các nước phương Tây thường phân chia món ăn, ăn món nào lên món đó. 

Một số đặc điểm trong văn hóa ẩm thực Việt Nam đã được vietnam247.vn tổng hợp và chia sẻ. Mỗi vùng miền lại có những nét văn hóa riêng, đi càng nhiều, đọc càng nhiều thì bạn lại càng có thể khám phá thêm được nhiều điều đặc biệt.